Wanneer leer je wel en wanneer niet?

Comfort
Als je lekker in je “comfortzone” zit voel je je op je gemak. Je doet iets wat je al kunt, waar je je vaak prettig bij voelt. Je kunt er lol in hebben, denk aan lekker wandelen in het bos. Je kunt ’t ook simpelweg doen omdat het nou eenmaal moet, stofzuigen bijvoorbeeld.
Leer je daarvan? Meestal niet, soms een beetje. Tijdens het lopen krijg je misschien een inzicht. Een idee waar je verder mee kunt. Juist in die comfortabele ruststand kunnen mooie nieuwe gedachtes ontstaan. Je leert er alleen niet per se beter van lopen. Dat lopen kon je immers al. (En van ’t stofzuigen leer je hoogstens dat ’t veel meer werk is als je het te lang uitstelt : – )  Er is, in deze comfortzone, geen afstand tussen jouw kennis en vaardigheden en dat wat je moet doen.
Stretch
In de stretchzone is die afstand er wel. Je doet iets wat je nog niet eerder hebt gedaan, iets wat je nog niet kunt. Of je zet een volgende lastige stap om verder te komen. Dit kan heel spannend zijn want je kunt immers fouten maken. Ook hier kun je lol in hebben. Denk aan het instuderen van een nieuw stuk op gitaarles. Spelen kun je al, maar je wilt je techniek verbeteren om verder te komen. Het kan ook minder leuk zijn. Je zit niet te springen om de stof voor dat wiskunde tentamen, maar je weet wat er nodig is om je doel te halen. Als je een docent hebt die vertrouwen in je heeft en het helder uitlegt is er voldoende veiligheid voor jou om te leren.
In de stretch zone wordt je een beetje opgerekt. Iets nieuws leren vraagt lef en mag “wringen”. Het mag een beetje “pijn” doen om met Karin de Galan te spreken. In haar trainersopleiding heb ik ervaren dat een effectief leermoment een mix is van “pijn en vertrouwen”. Ja, het is lastig, maar je gaat het doen! Je hebt er vertrouwen in dat je het uiteindelijk gaat leren. Je waagt de sprong en wordt opgevangen als je wat ongelukkig terechtkomt. De ideale leeromgeving is één grote stretchzone waarin je een balans ziet tussen hoge verwachtingen en veiligheid. Jouw trainer/docent/leerkracht heeft hoge verwachtingen van je, legt de lat hoog en zorgt voor een sfeer waarin je aangemoedigd wordt om door te zetten en uit te proberen. Een omgeving waarin gepraat, gelachen en geluisterd wordt.
Stress
In de stresszone leer je niet. Er is een te groot gat tussen jouw kennis, vaardigheden, mogelijkheden en dat wat er van je verwacht wordt. Dat maakt het onveilig. In een situatie die wij als bedreigend ervaren gaat ons brein niet bepaald effectief te werk. Primaire afweermechanismes nemen de boel over. Een voorbeeld: Je kunt al skiën maar komt nu ineens op een zwarte buckelpiste in de mist terecht ….. En de gids is er vandoor. Je kunt ineens dingen niet meer die je daarvoor wel kon. Er is gewoon geen ruimte in je hoofd. Je bent aan ’t overleven.

Een stretchzone kan ook in een stresszone veranderen als er ineens teveel van je gevraagd wordt. Denk aan het onlineonderwijs voor kinderen in kwetsbare, onveilige thuissituaties. Ineens zit je thuis, je maakt je zorgen, je raakt steeds afgeleid, je ouders zijn gestrest, er is chaos en vaak ben je bang. De juf die altijd klaar staat is nu op afstand, de wifi hapert, je hoofd is vol.
Van leren komt dan niet veel terecht. In de veel besproken docu Klassen is dat pijnlijk treffend in beeld gebracht.

Hoe mooi zou het zijn als we met elkaar werken aan een samenleving waarin er voor iedereen, van 0 tot 100 jaar, ruimte is voor leren en ontwikkelen in een veilige omgeving. Een beetje comfort voor de fun, veel stretch en geen stress.